Polska wielokrotnie była pustoszona w wyniku działań wojennych toczących się na jej terenie. Zwłaszcza II Wojna Światowa przyniosła naszemu krajowi ogrom niepowetowanych strat. Dlatego tak ważna jest dbałość o ocalałe zabytki. A jednak wiele z nich popada w ruinę. Fundacja Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody całą swoją energię poświęca na ich ratowanie.

Fundacja działa od 7.11.1995. Jej starania koncentrują się na zabytkach architektury zagrożonych, w najgorszym stanie technicznym i polegają na podejmowaniu realnych i konsekwentnych działań. Fundacja każdorazowo dostosowujemy je zastanej sytuacji - diagnozuje szczegółowo i planuje pracę w perspektywie 2-3 lat. O Działalności Fundacji Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody opowiada nam jej prezes, Pan Karol Marczak.

Źródło fotografii: https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

ONAS - Jakie obiekty zabytkowe i w jaki sposób Państwo ratujecie?

Karol Marczak - Są to głównie popadające w ruinę dwory, pałace, zamki, cmentarze, zabytki techniki i archeologiczne. Przedmiotem naszej opieki może być każdy zagrożony obiekt, który zostanie nam zgłoszony. Jedynym ograniczeniem jest budżet jaki mamy aktualnie do dyspozycji. Ratowanie zabytków rozumiemy jako składową trzech najważniejszych czynników:  pełnej diagnozy sytuacji zastanej, opracowaniu skutecznego i długofalowego planu działania oraz zgromadzeniu środków i zasobów umożliwiających działania ratunkowe i zabezpieczające. Z naszego wieloletniego doświadczenia wynika, że są dwie najczęstsze przyczyny złego stanu obiektów historycznych. Należą do nich  niewykonywanie jakichkolwiek prac zabezpieczających przez właściciela lub  brak środków i pomysłów na prace naprawcze. Wychodząc naprzeciw tym sytuacjom opracowaliśmy dwa programy: „S.O.S. dla zabytków” jako program interwencyjny i Program Partnerski dla świadomych właścicieli, którym oferujemy doradztwo, pomoc w pozyskaniu funduszy, popularyzację obiektu i generalnie motywujemy do aktywności. Więcej o tych i innych programach można przeczytać na naszej stronie internetowej www.zabytki.org

Źródło fotografii: https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

W jaki sposób odnajdujecie Państwo obiekty, którymi się opiekujecie?

Najczęściej, jak pan redaktor to określił, „odnajdujemy” je sami. Każdego miesiąca również osoby śledzące naszą działalność zgłaszają nam obiekty od wielu lat niszczejące. Zachęcamy do tego. Warto jednak podkreślić, że najlepsze efekty udaje się osiągnąć gdy zgłaszająca osoba, instytucja czy stowarzyszenie są gotowe zainicjować powstanie Lokalnej Grupy Działania. Drużyny osób różnych profesji, doświadczeń, umiejętności, które łączy pasja do zabytków i sprzeciw wobec wieloletniego niszczenia zgłaszanego obiektu. Ludzi, którzy są gotowi poświęcić odrobinę czasu na konieczne działania. To właśnie zgłaszający są emocjonalnie związani ze zgłaszanym zabytkiem, bardzo często mieszkają w bliskiej lub dalszej okolicy. Znają dobrze lokalne stosunki, najnowszą historię obiektu. Współpraca lokalnych działaczy i organizacji dysponującej określonymi uprawnieniami to sedno skutecznych działań.

Źródło fotografii: https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

Na jakim obszarze terytorialnym Państwo działacie?

Na terenie całego kraju. Obiekty objęte naszymi programami znajdują się pod Lublinem, Nowym Targiem, na Dolnym Śląsku i nad morzem.

Jak wygląda Państwa współpraca z samorządami lokalnymi i właścicielami obiektów zabytkowych?

Na wstępie chciałbym podkreślić ogromne znaczenie samorządów dla ochrony zabytków. Każdy zabytek jest położony w konkretnej gminie, powiecie, województwie. Wiele z nich należy do samorządu. Również te, które mają swoich właścicieli powinny być pod opieką miejscowych włodarzy. Ich dobry stan i funkcje które pełnią mogą przyczyniać się do rozwoju gminy, jej atrakcyjności, być przedmiotem dumy mieszkańców. Współpraca z samorządami to kolejny program, który przygotowaliśmy http://zabytki.org/oferta_dla_samorzadow Serdecznie zapraszamy do współpracy. Bardzo chętnie odpowiemy na każdą zgłoszoną potrzebę.

Współpraca z indywidualnymi właścicielami zabytków zależy od ich generalnego podejścia do wartości posiadanego obiektu. Ci, których dotyczy nasz program interwencyjny, zazwyczaj traktują nas jako aktywistów, którzy zajmują się nieswoimi sprawami i którym na pewno zależy na wszystkim tylko nie na dobru ich świadków historii. Ci, którzy zgłaszają się do nas sami szukając rozwiązań najbardziej podstawowych spraw (fundusze, kontakty, wymiana doświadczeń, doradztwo prawne, konserwatorskie, itp.) zazwyczaj są aktywni i potrafią właściwie wykorzystać gromadzone przez nas praktyki. Zapraszamy do współpracy właścicieli zabytków. Na pewno uda nam się znaleźć najlepsze i skrojone na miarę danej sytuacji rozwiązania.

​​​​​​​Źródło fotografii: https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

Proszę opowiedzieć coś więcej o akcji „Tydzień dla dziedzictwa”

„Tydzień dla Dziedzictwa” to innymi słowy dni otwartego zabytku. W 2019 roku zorganizowaliśmy ją po raz trzeci. To inicjatywa, która ma na celu, dzięki zaproszeniu gości na cykl imprez przygotowanych przez gospodarzy, pokazać wartość danego obiektu, opowiedzieć historię związanych z nim osób i wydarzeń, przedstawić plany i problemy właściciela związane z obiektem, umożliwić im znalezienie sojuszników i sprzymierzeńców w dziele odnowy i ochrony zabytku. Dla gości to możliwość ciekawego i rodzinnego spędzenia czasu oraz poznania historii miejsca, które często dotychczas było niedostępne. Gdy nawiązujemy współpracę z nowym właścicielem często dostrzegamy mur, który dzieli go od bliższych i dalszych sąsiadów. Jest anonimową postacią, której zamierzenia nie są znane. „Tydzień dla Dziedzictwa” to czas gdy szeroko otwierając bramy możemy burzyć ten mur oraz ewentualne uprzedzenia i dystans, które wcześniej mogły mieć miejsce. To działanie zawsze realizujemy w kwietniu. Corocznie rozpoczynamy w sobotę poprzedzającą 18 kwietnia i kończymy w niedzielę następującą po nim. 18 kwietnia to dla nas data szczególna. Obchodzimy wówczas na całym świecie Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków. „Tydzień dla Dziedzictwa” to formuła otwarta dla wszystkich. Co roku zapraszamy do udziału w nim 20 obiektów partnerskich oraz wszystkich gestorów obiektów historycznych, np. muzea, skanseny, właścicieli obiektów samorządowych i prywatnych.

​​​​​​​Źródło fotografii: https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

Jakimi sukcesami w ratowaniu zabytków możecie się Państwo pochwalić?

Na przykład, w ubiegłym roku udało nam się skutecznie ochronić stanowiska kurhanów megalitycznych sprzed 5000 lat w powiecie konińskim (gminy Wilczyn i Jeziora Wielkie) oraz dwa spichlerze w porcie w Darłowie. Ochrona w obu przypadkach polegała na skutecznym wnioskowaniu do Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków o wpis do rejestru. Obecnie prowadzimy podobne działania m.in. dla pałaców w Mojej Woli i Łęgu, zamku w Ratnie Dolnym czy zabytkowego domu miejskiego w Ostrorogu.

Źródło fotografii: Fundacja Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody 

Jak można Państwu pomóc w ratowaniu zabytków?

Można to zrobić na wielu płaszczyznach. Bardzo ważne jest dla nas budowanie zespołu wolontariuszy. Zapraszamy każdą osobę, która chce działać na rzecz konkretnego obiektu lub pomagać nam w już realizowanych, ogólnopolskich projektach. Dla każdego znajdziemy formułę czasową, organizacyjną i celową. Poszukujemy działaczy, twórców treści (redaktorów), prawników, ekspertów, wszystkich, którzy podzielają naszą pasję i misję.

Jako prezes organizacji społecznej nie mogę nie wspomnieć o potrzebnym wsparciu materialnym. Nasza działalność wiąże się z koniecznością wyjazdów w teren, sporządzaniem wystąpień w różnych sprawach, finansowaniem remontów. Niestety nasze apele o wsparcie, zbiórki crowdfoundingowe, aplikacje o środki publiczne, poszukiwanie stałych wspierających czy firm - sponsorów nie spotyka się z zadawalającym odbiorem. Dlatego każde wsparcie, jednorazowe, okazjonalne, czy stałe będzie dla nas cenną pomocą w rozwoju i kontynuacji realizowanych programów. Jeżeli wśród czytelników ONAS znalazłyby się osoby chcące nam pomóc to można to zrobić na przykład tutaj: https://zrzutka.pl/67b57k

​​​​​​​Źródło fotografii: https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

***

Więcej o działalności Fundacji Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody można się dowiedzieć na stronach:

http://www.zabytki.org

https://www.facebook.com/fundacjaratowaniazabytkow/

​​​​​​​