Jest rzeczą oczywistą, że kultywowanie tradycji służy umacnianiu więzi i tożsamości w społecznościach lokalnych. Członkowie Stowarzyszenia Dziedzictwo Podlasia, oprócz miłości do swojej małej ojczyzny, znajdują jeszcze jedną motywację do przywracania i utrwalania kulturowego dziedzictwa Podlasia, a jest nim rozwój gospodarczy, z szczególnym uwzględnieniem rozwoju turystyki. Wystarczy się chwilkę zastanowić, by stwierdzić, że jest to oczywisty wniosek, bo przecież nie nowoczesne centra handlowe i sieciowe restauracje, które turysta znajdzie także u siebie, lecz właśnie specyfika oryginalnej kultury lokalnej może go przyciągnąć, dlatego warto ją kultywować także ze względów ekonomicznych.

Stowarzyszenie zajmuje się odtwarzaniem i utrwalaniem bardzo szeroko rozumianego materialnego i niematerialnego dziedzictwa Podlasia, bo w kręgu jego zainteresowań jest architektura ludowa, rzemiosło, rękodzieło, ale także tradycja muzyczna, śpiewacza, gwara i wiele innych.

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Bardzo ważna dla nas jest architektura i rzemiosło, a szczególnym wyróżnikiem naszego regionu jest zdobnictwo architektoniczne domów mieszkalnych, dlatego od lat staramy się to zdobnictwo promować. Prowadzimy różnego typu przedsięwzięcia edukacyjne związane z poznawaniem drewnianego zdobnictwa , zarówno dla młodzieży i osób starszych, ale także praktyczne warsztaty, na których uczymy wycinać w drewnie nadokienniki, wiatrownice czy też ozdoby na narożniki domów. Oczywiście, staramy się też promować to nasze bogactwo - jesteśmy między innymi opiekunem „produktu turystycznego” jakim jest „Kraina Otwartych Okiennic”. Jest to kilka wsi położonych nad Narwią, w których najlepiej na Podlasiu zachowało się stare, drewniane budownictwo. Za pośrednictwem tych kilku wsi chcemy uwypuklić problem zaniku tradycji zdobniczych i uczulić mieszkańców, którzy posiadają jeszcze takie domy, żeby tego nie niszczyli, lecz wręcz odwrotnie, żeby przywracali unikalny system zdobień. Współpracujemy też z samorządami i instytucjami zajmującymi się ochroną zabytków, w tym z Podlaskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Kilka lat temu przeprowadziliśmy kompleksową inwentaryzację zabytkowych obiektów architektonicznych w kilkunastu gminach regionu Puszczy Białowieskiej, a materiały z inwentaryzacji w formie baz danych przekazaliśmy samorządom jak i Konserwatorowi. Wykonaliśmy też tablice informacyjno-promocyjne, które zawisły w urzędach gmin. Posiadamy również kilka zestawów  zdobników w postaci szablonów w skali 1;1, które służą do powielania przez zainteresowane osoby.

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Z tradycyjnych rzemiosł, poza snycerką, ogromnym bogactwem form i kolorów wyróżnia się tkactwo i w ogóle tkanina, w tym tradycyjny ręcznik obrzędowy. Niestety zanikło prawie garncarstwo, a przecież region między Bugiem i Narwią, szczególnie w pobliżu Puszczy Białowieskiej był niegdyś ważnym ośrodkiem wyrobu różnych typów ceramiki. Stąd też w najbliższym czasie, razem z kolegami z Białorusi chcemy skatalogować wszystkie dostępne wytwory dawnych mistrzów garncarskich pracujących w regionie Puszczy Białowieskiej i spróbować przywrócić dawną tradycję. Będą nie tylko warsztaty dla chętnych, chcemy przede wszystkim  nakłonić mieszkańców, żeby wykorzystywali to piękne rzemiosło w swojej ofercie turystycznej, jako czynnik rozwoju gospodarczego.

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Wiele ciekawych projektów udaje nam się realizować dzięki programom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jednym z ciekawszych jest program „Szkoła Mistrzów Tradycji” w którym głównym celem jest transfer międzypokoleniowy między mistrzem i uczniem. Większość naszych projektów skupiona była na tradycjach śpiewaczych, jednak w zeszłym roku naszym mistrzem był Pan Andrzej Staśkiewicz, wybitny lutnik i twórca różnych instrumentów ludowych.  Na warsztatach z Panem Andrzejem młodzież, ale i osoby starsze, uczyły się od podstaw trudnej sztuki budowy liry i skrzypiec. Wszyscy zaczynali jednak od prostego gwizdka z wierzbowych witek. W tym roku również realizujemy jeden „mistrzowski” projekt, tym razem związany z pieśniami obrzędowymi.

- opowiada Pan Mirosław Stepaniuk, Przewodniczący Stowarzyszenia Dziedzictwo Podlasia.

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Oprócz materialnego dziedzictwa Podlasia, stowarzyszenie dba również o zachowanie dziedzictwa niematerialnego, do którego zalicza się między innymi gwara i tradycja śpiewacza. Stowarzyszenie między innymi tworzy bazy danych i mapy z toponimami, czyli gwarowymi nazwami miejsc (np. uroczysk, pól, lasów itp.), dzięki którym mieszkańcy bez mapy orientowali się w terenie. Poza tym stowarzyszenie zbiera i zapisuje wszelkiego rodzaju pieśni, wydaje płyty oraz organizuje różnego typu konkursy i festiwale, które mają wśród mieszkańców rozbudzić zainteresowanie tradycją kulturową Podlasia. Jedną z takich imprez jest organizowany cyklicznie we współpracy z podobnymi organizacjami z innych województw konkurs „Szansa na Oskara”. Uczestnicy konkursu uczą się od starszych osób, zasiadających później w jury, starych piosenek ludowych, a następnie na konkursowym występie wykonują wylosowaną przez siebie piosenkę.

Oczywiście, Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia stara się przekazać wiedzę o tradycji Podlasia młodemu pokoleniu, organizując we współpracy z szkołami różnego typu zajęcia edukacyjne.

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Naszymi pierwszymi większym działaniami związanymi z młodzieżą był projekt „Szkolne Koła GIS”. Projekt realizowaliśmy w 11-u szkołach, w których zaznajamialiśmy młodzież z nowymi technologiami cyfrowymi. Był to projekt na wskroś innowacyjny, pierwszy tego typu nie tylko w naszym regionie, ale i w Polsce. Dzięki wsparciu światowego potentata w produkcji oprogramowania GIS (Geographical Information System) oraz wielu sponsorów każda szkoła otrzymała od nas specjalistyczne oprogramowanie do tworzenia map cyfrowych. Jednak głównym celem projektu nie było samo w sobie poznanie nowej technologii. Chodziło o zainteresowanie młodzieży historią, tradycją i miejscową gwarą. Przy pomocy GIS-u młodzież tworzyła mapy toponimów, czyli nazw lokalnych uroczysk, pól, dróg, części wsi, którymi starsi mieszkańcy posługiwali się kiedyś jak mapą. Część szkół nadal kontynuuje rozpoczęty wtedy proces, archiwizując kolejne wsie w swoich małych ojczyznach. W ciągu 15 lat zrealizowaliśmy kilkadziesiąt większych lub mniejszych projektów i wszystkie one były dla nas bardzo ważne. Mamy nadzieję, że były i są ważne również dla lokalnej społeczności z którą te projekty realizujemy. Jednym z pierwszych był projekt dotyczący historii spławu drewna i innych pożytków z Puszczy Białowieskiej, jednym słowem zrekonstruowaliśmy tradycyjny spław drewna rzeką Narew. W ten projekt też była zaangażowana młodzież, która z wielkim zapałem docierała do najstarszych mieszkańców zbierając informacje o ostatnich orylach (flisakach).  

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Często organizujemy prelekcje dotyczące architektury i krajobrazu kulturowego, również w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa. W ramach letnich obozów młodzież uczestniczy w prowadzonych przez naszych członków warsztatach inwentaryzacyjne związanych z architekturą, tradycjami rzemieślniczymi, śpiewem, muzyką ale także grami i zabawami. Poznaje jak tworzyć dokumentację graficzną, fotograficzną i wykonywać skomplikowane pomiary. W tym roku również zapraszamy na takie warsztaty. Dzięki wsparciu finansowemu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego będziemy realizować dwuletni projekt pod nazwą „Szkoła Tradycji Architektonicznych Północnego Podlasia”. Przewidzieliśmy mnóstwo konkursów, wydawnictw, prelekcji i spotkań z ciekawymi ludźmi. Zapraszamy.

- opowiada dalej Pan Mirosław Stepaniuk.

Źródło fotografii: Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia

Jak widać, pasja oraz miłość do małej ojczyzny i jej tradycji może dawać piękne owoce. Dlatego warto zapoznać się z dorobkiem Stowarzyszenia Dziedzictwo Podlasia, o którego działalności można się więcej dowiedzieć odwiedzając stronę

https://www.facebook.com/Stowarzyszenie-Dziedzictwo-Podlasia-1537421213223711/ oraz www.podlasie.org