Pierwszy Wszechpolski Zjazd Stowarzyszeń Śpiewaczych odbył się w Warszawie w 1923 roku z udziałem 3186 śpiewaków i delegatów z Gdańska i Berlina, a w 1924 powołano komisję statutową i wybrano Tymczasową Radę Naczelną oraz przyjęto nazwę Zjednoczenie Polskich Związków Śpiewaczych. Początkiem Polskiego Związku Chórów i Orkiestr jest data 18 października 1925 roku, kiedy odbył się walny zjazd centralnej organizacji zrzeszającej wszystkie związki regionalne i działające zespoły. Zadaniem Zjednoczenia było, jak stanowił statut "zespolenie polskich związków śpiewaczych i muzycznych w celu skutecznego krzewienia wśród jak najszerszych kół zamiłowania do muzyki wokalnej i instrumentalnej, zwłaszcza zaś narodowej jako jednego z najistotniejszych wyrazów ducha polskiego". Za ważne zadanie uznano rozszerzenie udziału w Zjednoczeniu innych związków regionalnych, a także członkami Zjednoczenia stały się związki polonijne - Związek Śpiewaków Polskich w Ameryce, we Francji.

Grafika należy do Polskiego związku Chórów i Orkiestr

W maju 1929 roku zorganizowano w Poznaniu z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej - pierwszy Wszechsłowiański Zjazd Śpiewaczy w Poznaniu z udziałem 17.700 śpiewaków w tym 1128 uczestników z zagranicy. Przed 1939 rokiem Zjednoczenie skupiało ponad 2000 chórów i 50 orkiestr. Po wojnie związek rozpoczął proces przejmowania opieki nad amatorskimi orkiestrami dętymi w związku z czym nazwa została zmieniona na  Polski Związek Chórów i Orkiestr, a dotychczasowe związki regionalne przekształcono w Oddziały terenowe PZChiO. Nazwę zmienił także wydawany od 1948 r. przez Zarząd Główny organ związkowy z „Życie Śpiewacze" na „Życie Muzyczne".
Głównym celem Związku  jest prowadzenie działalności w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji. 

Do 1989 r. działalność statutowa Związku finansowana była przez resort kultury i posiadał dwa zakłady poligraficzne, 22 oddziały z obsadą biurową. Ogółem Związek zatrudniał ponad 60 pracowników. Najwyższy stan liczbowy członków zrzeszonych w amatorskich chórach i orkiestrach przypadał na początek roku 1989 w którym to odnotowano 1251 zespołów skupiających prawie 43 tysiące członków. Działały wówczas w PZChiO 544 chóry, 633 orkiestry i 14 zespołów wokalno-instrumentalnych. Ten wzrost liczy zespołów i członków był wynikiem rozbudzenia społecznej aktywności kulturalnej wywołany przełomem społeczno-politycznym jaki nastąpił w wyniku zwycięstwa SOLIDARNOŚCI w wyborach czerwcowych. Zapowiedź wolności działania odbiła się swoim pozytywnym echem także w kulturze i wiązała się ze zmianą finansowania przez Narodowy Fundusz Kultury.

Niestety komercjalizacja gospodarki i likwidacja NFK doprowadziły do znacznych ograniczeń w finansowaniu instytucji kulturalnych co w konsekwencji doprowadziło do zlikwidowania wielu orkiestr i chórów działających w szkołach czy zakładach pracy.

Photo by David Beale on Unsplash

PZChiO zanotował znaczny spadek liczby zespołów amatorskich i członków Związku. Zmiany gospodarcze spowodowały odebranie Związkowi zakładu poligraficznego w Warszawie o który upomniała się rodzina Lachmanów i likwidacja niewielkiej drukarni w Gdańsku. Aktualnie Polski Związek Chórów i Orkiestr jest organizacją „non profit”, realizuje swoje zadania statutowe poprzez oddziały terenowe. Każdy oddział zarządzany jest przez społeczny zarząd i komisję rewizyjną. Członkiem Związku jest osoba fizyczna działająca w amatorskim chórze, orkiestrze lub innym zespole muzycznym, przynależąca do jednego z oddziałów terenowych Zgodnie ze Statutem PZChiO. Najwyższą władzą Związku jest Krajowy Zjazd Delegatów odbywany co 4 lata zaś pomiędzy zjazdami działalnością PZChiO kieruje Zarząd Główny z wyboru, który pełni swoją funkcję honorowo i społecznie.

W ostatnich latach coraz trudniej Zarządowi Głównemu ubiegać się o dotacje na zadania artystyczne ze względu na niewielkie środki własne jakimi dysponuje, ale i ze względu na coraz większe wymagania i restrykcje w zakresie wnioskowania o dotacje lub realizacji dotacji. Uzyskiwana wysokość dotacji na przedsięwzięcia artystyczne z roku na rok jest coraz mniejsza i zwiększa się tzw. udział własny co powoduje, że wnioski PZChiO nie są dla komisji oceniającej wnioski dostatecznie atrakcyjne. Poza tym wymagania w zakresie realizacji finansowej wniosków są coraz bardziej restrykcyjne i nie dostosowane do możliwości działań społecznych. Przykładowo w 2010 zawieszono wydawanie czasopisma "Życie Muzyczne", ze względu na minimalne możliwości wkładu środków własnych.

***

Więcej o działalności Polskim Związku Chórów i Orkiestr można się dowiedzieć na stronie:

AKTUALNOŚCI (pzchio.org)